فطرت الهی - دلسوخته ای منتظر

چشماش ضعیف شده بود. یک عینک را انتخاب کرد و شروع کرد به عینک نگاه کردن ، اما ضعف چشماش خوب نشد. یک عینک دیگر را انتخاب کرد و با حرص و ولع تمام شروع کرد به عینک نگاه کردن اما باز هم ضعف چشمانش خوب نشد. با چند عینک دیگر هم همین کار را تکرار کرد اما موفق نشد ضعف چشمانش را خوب کند. دیگر ناامید شده بود که عاقلی گفت با عینک نگاه کن نه به عینک.

شخصی خدمت امام صادق سوال کرد. یاابن رسول الله ما دنیا را دوست داریم در حالی که خدا دنیا را مذمت کرده است. امام فرمود چه چیز دنیا را دوست دارید؟ شخص جواب داد: دوست داریم به دیدار خویشاوندان برویم، به تفریح و گردش برویم ، زیارت کنیم، مهمانی بدهیم و ...

امام فرمودند: والله اینها دنیا نیست آخرت است.

روایات و آیات زیادی در مذمت دنیا و مدح آن وارد شده است و خواندن این روایت ها انسان را در ابتدا کمی گیج می کند که بالاخره دنیا خوب است یا بد؟ می توان ثروتمند بود یا خیر؟ ملاک استفاده از دنیا چیست؟ و از این دست سوالات!

به نظر می رسد پاسخ به این سوال ها در فهم یک نکته کلیدی است. در عربی وقتی دو کلمه کنار هم قرار می گیرند این دو کلمه می تواند مضاف مضاف الیه باشد و یا موصوف و صفت.

مثلا: حیاة الدنیا می شود زندگیِ دنیا یعنی زندگی در دنیا

الحیاة الدنیا می شود زندگیِ دنیایی یعنی زندگی که صفتش دنیایی است.

شما در هیچ جا نمی توانید پیدا کنید که زندگیِ دنیا (حیاة الدنیا) مذمت شده باشد بلکه موارد زیادی می یابید که اهل بیت فرموده اند زندگی در دنیا را دوست دارم. اما هر جایی هم که مذمتی هست زندگی دنیایی (الحیاة الدنیا) است نه زندگی در دنیا مثلا به این آیات توجه کنید:

أُولئِکَ الَّذینَ اشْتَرَوُا الْحَیاةَ الدُّنْیا بِالْآخِرَةِ فَلا یُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ[1]

اینان کسانى‏اند که زندگى دنیایی را به جاى آخرت خریدند پس نه عذاب از آنان سبک شود و نه یارى شوند.

زُیِّنَ لِلَّذینَ کَفَرُوا الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ یَسْخَرُونَ مِنَ الَّذینَ آمَنُوا وَ الَّذینَ اتَّقَوْا فَوْقَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ اللَّهُ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ[2]

زندگى دنیایی براى کافران آراسته شده، و [به این سبب‏] مؤمنان را مسخره مى‏کنند، در حالى که پروا پیشگان در روز قیامت [از هر جهت‏] برتر از آنان هستند، و خدا هر که را بخواهد، بى‏حساب روزى مى‏دهد.

وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ[3]

زندگى دنیایی جز کالاى فریبنده نیست.
وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ لَلدَّارُ الْآخِرَةُ خَیْرٌ لِلَّذینَ یَتَّقُونَ أَ فَلا تَعْقِلُونَ[4]
و زندگى دنیایی بازى و سرگرمى است، و یقیناً سراى آخرت براى آنان که همواره پرهیزکارى مى‏کنند، بهتر است. آیا نمى‏اندیشید؟

پس آنچه مذمت شده است زندگیِ دنیایی است که در مقابل زندگیِ آخرتی است نه زندگی در دنیا که در مقابل زندگی در سرای دیگر است.

آنچه مذمت شده است نگاه به عینک است نه نگاه با عینک ، یعنی نگاه به دنیا نه نگاه با دنیا، وقتی شما با دنیا به آخرت نگاه کنی دیگر نمی توانی در لباس و پوشش ظاهری متوقف باشی ،در ماشین و مجله های ماشین متوقف شوی، چون توقف در ظاهر یعنی نگاه به دنیا و نگاه به دنیا یعنی همچنان کور ماندن، اما وقتی شما با دنیا نگاه می کنی به آخرت ، دیگر نمی توانی بگویی خانه ی اجاره ای به چه دردی می خورد، یا نمی توانی بگویی پیکان به هیچ دردی نمی خورد. کسی که نمی تواند با پیکان دل زن و بچه و دوستان و آشنایان را خوش کند هنوز به بازیچه بودن زندگی دنیا پی نبرده و فکر می کند با تغییر ماشین ثواب جابجایی و دل خوش کردن نزدیکان به حسابش واریز می شود.

کسی که به دنیا نگاه می کند علم را برای علم می خواهد، هنر را برای هنر؛ همه چیز را برای خوش بودن و لذت بردن و سرگرم شدن می خواهد؛ خوشی را می برد، لذت را لمس می کند علمش زیاد می شود اما وضع نابسامان بینائی و کوری دلش بهبودی پیدا نمی کند. به دنیا نگاه کردن خاصیت همه ی جانداران دنیا است؛ انسان دو پا هم یکی از آنها، منتهی حیوان قدرت فرار از بازیچه ی دنیا را ندارد اما انسان تنها موجود این عالم است که می تواند گرفتار بازیچه دنیا نباشد و منطبق با فطرت و آفرینش خاصی که دارد نگاهی فرا دنیایی به هر چیز داشته باشد و با همه ی عالم به آخرت نگاه کند. از همین روی خداوند به انسان نهیب می زند که بدانید:

اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَباتُهُ ثُمَّ یَهیجُ فَتَراهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطاماً وَ فِی الْآخِرَةِ عَذابٌ شَدیدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوانٌ وَ مَا الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ مَتاعُ الْغُرُورِ[5]

بدانید که زندگى دنیایى فقط بازى و سرگرمى و آرایش و فخرفروشیتان به یکدیگر، و افزون خواهى در اموال و اولاد است، چنین زندگی مانند بارانى است که محصول سبز و خوش منظره‏اش‏ کشاورزان را به شگفتى آورد، سپس پژمرده شود و آن را زرد بینى، سپس ریز ریز و خاشاک شود!! [که براى دنیاپرستان] در آخرت عذاب سختى است و [براى مؤمنان] از سوى خدا آمرزش و خشنودى است، و زندگى دنیایی جز کالاى فریبنده نیست.